Recenzja: „Lis” Dubravka Ugrešić

Lis, lisica – totem, który zdaniem Borysa Pilniaka przynależy biednym pisarzom – jest chytruską, oszustką posłańcem bożych zwiastowań, służebnicą bogini sfery wyżywienia, Inari; lisica czasem zajmuje się sprzedażą martwych dusz, jest kłamczuchą żonglerką pojawiającą się na targach, hipokrytką, pochlebczynią, lizusem, jest łasuchem, żarłokiem, lubieżnikiem, złodziejką narażającą się na życiowe niebezpieczeństwo dla nędznego łupu… | „Lis” Dubravka Ugrešić

„Lis” wywołał we mnie tak wielką lawinę sprzecznych uczuć, że nawet kilka dni po skończeniu książki trudno mi pozbierać myśli i napisać, co tak naprawdę i szczerze o niej myślę.

Autorka.
Dubravka Ugrešić zyskała wielkie uznanie środowiska literackiego na całym świecie. Jej eseje i powieści zostały przetłumaczone na ponad 20 języków, kilkanaście książek ukazało się również w języku polskim. Przez 20 lat wykładała na Uniwersytecie w Zagrzebiu jako specjalistka od literatury rosyjskiej. Ugrešić jawnie potępiała wojnę na terenie byłej Jugosławii, przez co ostatecznie musiała opuścić kraj i od 1993 roku mieszka w Holandii.

Lis.
Symboliczne znaczenie lisa w niemal wszystkich mitologiczno-folklorystycznych tradycjach sugeruje spryt, zręczność, mistrzostwo, przychlebność, zdradę, kłamstwo, dwulicowość, pozoranctwo, egoizm, podłość, samouwielbienie, łakomstwo, uwodzicielstwo, seksualność, skłonność do zemsty, samotność.

Autorka przedstawia w książce sześć niezależnych esejów połączonych figurą lisa, zarówno występującego w formie zwierzęcia, jak i będącego symbolem, metaforą. Swobodna forma poruszania się między poszczególnymi wątkami wciąga czytelnika w literacką podróż do Japonii, Rosji, na Bałkany, aż po Amerykę. Najmocniejsze w tym wszystkim są wątki autobiograficzne autorki. Jej szczerość w interpretacji rzeczywistości literackiej na zachodzie Europy pulsuje rozczarowaniem. Wiedza i zafascynowanie literaturą rosyjską stawia trudne pytania i domaga się odpowiedzi. Życie prywatne i napotykane osoby pozwalają dostrzec zarówno ból i rozpacz, jak i miłość i nadzieję. I to wszystko z lisim wspólnym mianownikiem. Lisem, który wygląda zawsze tak samo, ale w gruncie rzeczy oznacza zupełnie co innego.

Reasumując.
„Lis” to bardzo intrygująca geobiografia autorki. Książka odnosi się zarówno do życia osobistego, jak i do literackich wzlotów i upadków Ugrešić. Każdy esej to inny czas, inne miejsce, inni ludzie, inne wspomnienia. Jest tu sporo refleksji i pytań o kondycję współczesnej literatury, o własne miejsce na Ziemi, o wydarzenia historyczne, które pozostawiły po sobie zniszczenia, pustkę, niesprawiedliwość. Tego nie da się przeczytać w jeden wieczór. To książka, która wymusza na czytelniku zatrzymanie się i przemyślenie przeczytanych właśnie zdań. To magia lisa, mistrza sprytu i kamuflażu.

___
korekta tekstu: Anna Fathi